لوزه
لوزه‌ها یک جفت توده بافتی نرم هستند که در بخش پشتی گلو درون حلق قرار دارند. هر لوزه از بافتی مشابه غدد لنفاوی با پوششی از مخاط صورتی (مشابه پوشش کناره‌های دهان) تشکیل شده است.
در میان مخاط آن‌ها حفره‌هایی وجود دارد که به آن‌ها ریزغده (غدد کوچک لوله‌ای) گفته‌می‌شود. انواع متفاوتی از لوزه‌ها داریم:
- لوزه کامی (سقف دهان)
- لوزه زبانی
- آدنوئید.
دو لوزه کامی در دو طرف قسمت پشتی گلو قرار دارند که با باز شدن دهان قابل مشاهده‌اند. لوزه زبانی در سطح پشتی زبان در قسمت انتهایی آن قرار دارد. آدنوئیدها در حفره بینی پشتِ سقف دهان قرار گرفته‌اند و تنها با معاینه بینی با لوازم پزشکی قابل مشاهده‌اند. تمام این ساختارها گاهی با نام حلقه والدِیِر شناخته می‌شوند چون مانند یک حلقه در اطراف حفره بین بینی و دهان جای دارند.
عملکرد
لوزه‌ها و آدنوئید به عنوان بافت لنفاویِ همراه با مخاط حاوی سلول‌های B و T و ماکروفاژها هستند. این‌ها در مبارزه با عفونت‌ها نقش محدودی دارند، اولین بخش دفاعی بدن در مقابل موارد آسیب‌زایی که از طریق مجاری بینی یا دهان وارد حلق می‌شوند، است. با این‌حال به نظر نمی‌رسد حذف و برداشتن آن‌ها سبب افزایش حساسیت به عفونت شود.
لوزه سوم
آدنوئید یا به اصطلاح عامیانه لوزه سوم در حفره بینی پشتِ سقف دهان قرار گرفته است. بدون تجهیزات خاص از درون دهان یا بینی قابل مشاهده مستقیم نیست. لوزه سوم نیز از نظر ساختار، عملکرد، آسیب‌های احتمالی و درمان مشابه دیگر لوزه‌ها است. تنها نکته قابل توجه این است که تورم لوزه سوم بیشتر در کودکان شایع است و در بزرگسالان به ندرت رخ می‌دهد.
التهاب لوزه‌ها و انواع آن
التهاب لوزه‌ها نوعی عفونت رایج لوزه است. سه نوع متفاوت از التهاب لوزه داریم: حاد، مزمن و عودکننده.
التهاب لوزه حاد
در التهاب لوزه حاد، علائم التهاب لوزه به مدت ۱۰ روز و یا کمتر در فرد باقی می‌مانند. معمولا این علائم پر سر و صدا هستند و سبب آزار زیاد فرد می‌شوند. التهاب حاد لوزه سریع و ناگهانی ایجاد می‌شود و سریع و بعد از مدت کوتاهی برطرف می‌شود. معمولا در صورت چرکی بودن این التهاب، دارو درمانی برای فرد انجام می‌شود و آنتی‌بیوتیک تراپی برای او در نظر گرفته می‌شود.
التهاب لوزه مزمن
التهاب مزمن لوزه‌ها یکی از انواع التهاب لوزه است که برای مدت طولانی‌تری در فرد باقی می‌ماند و در ۱۰ روز یا کمتر برطرف نمی‌شود. معمولا التهاب مزمن لوزه‌ها با علائم خفیف‌تری نسبت به التهاب حاد لوزه‌ها خود را نشان می‌دهد؛ اما به درمان، به خوبی التهاب حاد، پاسخ نمی‌دهد.
التهاب لوزه عودکننده
التهاب لوزه‌ای که به دفعات در فرد تکرار شود و در یک سال چندین بار دیده شود، التهاب لوزه عودکننده و یا التهاب لوزه تکرار شونده نامیده می‌شود. برای درمان این مشکل باید به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید و به دنبال درمان جدی باشید.
علت
از اصلی‌ترین علت‌های ایجاد التهاب لوزه‌ها، می‌توان به التهاب و عفونت‌های باکتریال و ویروسی اشاره کرد. البته که التهاب لوزه‌ی ویروسی از موارد شایع‌تری است و بسیار بیشتر در افراد دیده می‌شود. همچنین احتمال اینکه به سرعت در میان یک جمعیت پخش شود وجود دارد. به طور کلی علت‌های ویروسی و باکتریال ایجاد التهاب لوزه‌ها شامل موارد زیر هستند:
- راینوویروس: این ویروس‌ها سبب ایجاد سرماخوردگی می‌شوند و شایع‌ترین علت ایجاد عفونت و التهاب لوزه‌ها هستند.
- ویروسی که ایجاد آنفلوانزا می‌کند: این ویروس هم از علت‌های شایع ایجاد التهاب لوزه است و بسیار زیاد در افراد دیده می‌شود.
- ویروس پارا آنفولانزا که سبب التهاب گلو می‌شود هم می‌تواند ایجاد التهاب لوزه کند.
- انتروویروس: این ویروس بیماری‌های پا و دست و دهان را ایجاد می‌کند.
- آدنوویروس: علت شایع ایجاد اسهال است.
- ویروس روبلا که ایجاد سرخجه می‌کند.
- باکتری استرپتوکوک که ایجاد عفونت باکتریال و التهاب لوزه می‌کند.
واگیردار بودن التهاب لوزه
در حالت عادی این عفونت بین ۲۴ تا ۴۸ ساعت قبل از ظهور هر گونه علائمی قابل انتقال (واگیردار) است. همچنین در حین بروز و تا زمان رفع نشدن بیماری هنوز قابلیت واگیردار بودن دارد. موارد زیر را به خاطر داشته باشید:
- اگر به دلیل ابتلا به عفونت باکتریاییِ لوزه، آنتی‌بیوتیک مصرف شود، واگیردار بودن طی ۲۴ ساعت متوقف می‌شود.
- این بیماری از طریق تنفس در محیطی که فرد مبتلا عطسه یا سرفه کرده باشد قابل انتقال است. همچنین با برخورد دست به جسمی آلوده و تماس دست با دهان یا بینی می‌تواند منتقل شود.
سنگ لوزه
به ذرات سفید یا زرد چرکیِ موجود روی لوزه‌ها سنگ لوزه گفته می‌شود. البته سنگ‌های کوچک بسیار عادی هستند بخصوص در افرادی که مبتلا به التهاب آن می‌شوند. اما موارد بزرگ‌تر به ندرت دیده می‌شوند و نیاز به مراقبت پزشکی دارند.
به طور عادی هنگامی که بقایایی مثل غذا، سلول‌های مرده و مخاط را می‌بلعید، این بقایا در حفرات ریز لوزه‌ها گیر می‌کنند و به مرور زمان، باکتری با آهکی کردن، آن‌ها را از حالت ژله‌ای و نرم به حالت سخت و سفت تبدیل می‌کند و سنگ را ایجاد می‌کند.
برای درمان سنگ لوزه بزرگ بسته به علائم، روش‌های مختلفی وجود دارد:
- غرغره کردن آب نمک می‌تواند منجر به خارج‌شدن سنگ شود.
- با استفاده از مسواک یا وسایل مشابه به صورت دستی می‌توان سنگ را خارج کرد.
- توسط برخی پزشکان مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان سنگ لوزه پیشنهاد می‌شود.
- در موارد حادتر پزشک با جراحی سنگ‌ها را خارج می‌کند.
- اگر تبدیل به بیماری عودکننده یا مزمن شود، یعنی فرد در سال چندین بار سنگ لوزه بگیرد، پزشک پیشنهاد برداشتن لوزه را می‌دهد.
عفونت لوزه و مشکل بلع غذا
عفونت لوزه‌ها به عنوان علتی برای مشکل بلع غذا گزارش شده است. علائم این امر نیز لوزه‌های قرمز و ملتهب است. رفع مشکل بلع غذا اگر در ارتباط با عفونت لوزه باشد از طریق مصرف آنتی‌بیوتیک یا ضدالتهاب باشد. اگر عفونت به داروها پاسخ ندهد باید لوزه را برداشت.
علت
التهاب لوزه عموما به دلیل عفونت ویروسی است (در سنین جوانی). ویروس‌هایی که عموماً سبب سرماخوردگی می‌شوند می‌توانند منجر به التهاب آن‌ها شوند. ویروس‌هایی مثل هپاتیت آ و HIV که عامل ایدز هستند نیز می‌توانند لوزه‌ها را ملتهب کنند. همچنین عفونت‌های باکتریایی مثل گلودرد استرپتوکوک نیز منجر به التهاب لوزه می‌شوند. در کودکان (سنین ۵ تا ۱۵ سال) عفونت باکتریایی شایع‌تر است.
علائم (علائم عفونت لوزه در بزرگسالان)
بسته به میزان آلودگی علائم و شدت آن‌ها متفاوت است ولی به طور کلی علائمِ شایع به شرح زیر است:
- گلودرد هنگام بلعیدن (مشکل در بلع غذا)
- لوزه‌های قرمز، ورم‌کرده و همراه با نقاط چرکی و تورم گلو
- تب
- سردرد
- درد در گوش یا گردن (عفونت لوزه می‌تواند دلیل گوش درد باشد.)
- خستگی
- آشفتگی خواب
- سرفه
- لرز
- تورم گره‌های لنفاوی.
علائم دیگری که شیوع کمتری دارند به شرح زیر است:
علائم (علائم عفونت لوزه در کودکان)
به طور کلی علائم لوزه‌های بزرگ‌شده و یا ملتهب در کودکان شامل موارد زیر است:
- کودک احساس گلودرد می‌کند. (لوزه سوم می‌تواند علت گلو درد باشد.)
- هنگامی که چیزی را قورت می‌دهد و می‌بلعد احساس درد در گلو می‌کند.
- کودکی که لوزه سوم داشته باشد اشتهای خود را از دست می‌دهد.
- معمولا رنگ لوزه‌ها به قرمز روشن تغییر می‌کند.
- بر روی لوزه‌ها چرک و لایه‌ی نازک زرد یا سفید رنگ دیده می‌شود.
- معمولا در بیمارانی که به لوزه سوم مبتلا می‌شوند تب یکی از علائم بارز است.
- احتمال بوی بد دهان و تنفس بدبو هم در بیمارنی که لوزه سوم دارند وجود دارد.
اما علائم لوزه سوم شامل موارد زیر هستند:
- مشکل تنفس از طریق بینی
- تنفس همراه با صدا
- اختلالات خواب مانند خر و پف (از دلایل خروپف می‌تواند لوزه سوم باشد.)
- دردهای عودکننده و زیاد گوش
- احساس درد در گلو و گاهی لارنژیت گلو
- تب
- تنفس دهانی بیشتر
- سینوزیت
- کاهش شنوایی
- گرفتگی بینی
- احساس خستگی مفرط ناشی از تنفس
- سردرد
سرطان لوزه
رشد غیرطبیعی سلول‌ها در لوزه‌ها منجر به ایجاد سرطان لوزه می‌شود. لوزه‌ها بخشی از سیستم ایمنی بدن هستند که با میکروب و عفونت مبارزه می‌کنند. احتمال ابتلا به این بیماری حتی در کسانی‌که لوزه‌های خود را برداشته‌اند وجود دارد؛ زیرا ممکن است بخش بسیار کوچکی از لوزه در گلو باقی مانده باشد.
این سرطان ممکن است سبب ایجاد مشکلاتی در بلعیدن غذا یا احساس گیرکردن چیزی در گلو شود.
علائم
این بیماری در برخی افراد بدون علامت رخ می‌دهد و میزان شدت علائم به میزان پیشرفت این بیماری بستگی دارد. اما بسیاری از نشانه‌ها و علائم مورد توجه عبارت‌اند از:
- بزرگ بودن بیش از اندازه طبیعی لوزه یا تفاوت اندازه لوزه‌ها با یکدیگر
- بی‌تأثیر بودن آنتی‌بیوتیک در رفع عفونت گلو
- گلودرد مداوم و شدید
- گرفتگی یا تغییر صدا
- خستگی بیش از حد
- کاهش وزن زیاد و بی‌دلیل
- مشکل در بلعیدن غذا یا درد هنگام باز کردن دهان
- خونریزی در دهان
- گوش‌درد شدید به‌ویژه تنها در یکی از گوش‌ها
علائم این بیماری در کودکان مشابه علائم سرطان لوزه در بزرگسالان است. البته که داشتن یک یا چند علامت نشانه ابتلای حتمی به این بیماری نیست و در صورت مشاهده هر یک از این علامت‌ها برای بررسی بیشتر و تشخیص باید به دکتر لوزه، که دکتر گوش، حلق و بینی نیز نامیده می‌شود، مراجعه کنید.
علت
سرطان لوزه و به‌طورکلی سرطان، زمانی رخ می‌دهند که در DNA سلول‌های سالم لوزه‌ها تغییراتی ایجاد شود. تغییرات ایجاد شده به سلول‌ها دستور می‌دهد که خارج از کنترل رشد کنند و در زمانی که سلول‌های سالم می‌میرند، به زندگی خود ادامه دهند. سلول‌های انباشته شده سبب ایجاد یک تومور در لوزه می‌شوند که می‌تواند فراتر از لوزه‌ها رشد کرده و به دیگر نقاط بدن گسترش یابد.
مشخص نیست دقیقاً چه چیزی سبب این نوع سرطان و افزایش رشد سلول‌ها در لوزه می‌شود، اما پزشکان دریافته‌اند که ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) به‌طور فزآینده‌ای در ایجاد این سرطان نقش دارد. سرطان لوزه ناشی از HPV بیشتر در سنین پایین رخ می‌دهد و احتمال موفقیت درمان آن بالا است.
عوامل خطر
عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان لوزه را افزایش دهند عبارت‌اند از:
- استفاده از تنباکو
- نوشیدن الکل
- آلوده شدن به ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)
- جنسیت مرد
- قرارگیری در معرض مواد شیمایی خطرناک مثل گاز آزبست
- سن بالا
زمان مراجعه به پزشک
اگر علائم مربوط به سرطان لوزه را بیش از سه هفته مشاهده کردید، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر به این بیماری مبتلا هستید و با علائم جدیدی مواجه شدید، آن را با متخصص خود درمیان بگذارید و اقدامات لازم را انجام دهید.