مری
مری (به انگلیسی: Esophagus) یک لوله فیبرو عضلانی در سیستم گوارش مهره‌داران است.
غذا به کمک انقباضات حاشیه اطراف حلق به مری وارد شده و پس از آن به معده هدایت می‌شود.
جایگاه
مری، یکی از قسمت‌های فوقانی لوله گوارش است. در قسمت بالایی آن جوانه‌های چشایی وجود دارد. از پشت دهان شروع می‌شود و از قسمت عقب مدیاستنوم به پایین، از دیافراگم و به داخل معده عبور می‌کند. طول آن در بزرگسالان حدود 25 سانتی متر است، در پشت نای و قلب قرار دارد، از دیافراگم عبور می‌کند و به بالاترین قسمت معده تخلیه می‌شود. مری، از مرز تحتانی غضروف کریکوئید (C6) منشأ می‌گیرد و تا روزنه کاردیاک معده (T11) گسترش می‌یابد.
این اندام از گردن و از حدود ششمین مهره گردنی پشت غضروف کریکوئید نای شروع می‌شود و در جلوی حنجره ادامه پیدا می‌کند، به سمت پایین به سمت مدیاستینوم فوقانی قفسه سینه بین نای و مهره‌های T1 تا T4 پایین می‌آید، سپس از طریق هیاتوس مری (شکافی در ناحیه سمت راست دیافراگم) تقریباً در سطح دهمین مهره توراسیک به دیافراگم در T10، وارد شکم می‌شود. قسمت شکمی مری، تقریباً 1/25 سانتی‌متر طول دارد و به کاردیای معده در مهره یازدهم قفسه سینه (T11) ختم می‌شود. مری در جلوی قسمت‌هایی از رگ‌های همایازژوس و وریدهای بین دنده‌ای در سمت راست قرار دارد.
آناتومی
دیواره مری، از لومن به سمت بیرون متشکل از مخاط، زیر مخاط (بافت همبند)، لایه‌های فیبرهای عضلانی بین لایه‌های بافت فیبری و یک لایه خارجی از بافت همبند است. مخاط یک اپیتلیوم سنگفرشی طبقه‌ای است که در اطراف سه لایه سلول سنگفرشی قرار دارد و در تضاد با لایه تک سلول‌های ستونی معده است. انتقال بین این دو نوع اپیتلیوم به عنوان یک خط زیگ زاگ قابل مشاهده است.
بیشتر عضله مری، از نوع صاف است اگرچه یک سوم فوقانی آن بیشتر عضله مخطط را شامل می‌شود. مری، دو حلقه عضلانی یا اسفنکتر در بالا و پایین دیواره خود دارد. اسفنکتر تحتانی به جلوگیری از ریفلاکس محتوای اسیدی معده و بازگشت آن به مری، کمک می‌کند. هنگام بلع، اپی‌گلوت به سمت عقب متمایل شده تا از پایین آمدن غذا در حنجره و ریه جلوگیری کند.
عضلات دیواره‌ی مری
عضله صاف آن توسط اعصاب غیر ارادی (اعصاب سمپاتیک از طریق تنه سمپاتیک و اعصاب پاراسمپاتیک از طریق عصب واگ) و علاوه بر این اعصاب ارادی (نورون‌های حرکتی تحتانی) که در عصب واگ حمل میشوند عضله مخطط آن را تحریک می‌کنند.
انقباضات مری
مری، چهار نقطه انقباض دارد. هنگامی که یک ماده خورنده یا یک ماده جامد بلعیده می‌شود، به احتمال زیاد در یکی از این چهار نقطه ساکن شده و آسیب می‌بیند. این انقباضات از ساختارهای خاصی به وجود می‌آیند که مری را فشرده می‌کنند. این انقباضات عبارتند از:
- ابتدای مری، جایی که حنجره به مری می‌پیوندد، پشت غضروف کریکوئید (Cricoid Cartilage)
- قسمت جلویی توسط قوس آئورت در مدیاستن فوقانی عبور می‌کند.
- جایی که مری، توسط برونش اصلی سمت چپ در مدیاستن خلفی فشرده می‌شود.
- هیاتوس مری (Esophageal Hiatus)، جایی که از دیافراگم در مدیاستنوم خلفی عبور می‌کند.
اسفنکترهای مری
اسفنکتر یا دریچه‌های مری، درون دو حلقه عضلانی در بالا و پایین قرار گرفته‌اند که به ترتیب اسفنکتر فوقانی و تحتانی نام دارند. این اسفنکترها پس از ورود غذا از مری، به معده مانند یک دریچه عمل کرده و از بازگشت غذا یا اسید از معده به مری، جلوگیری می‌کنند. اسفنکتر مریِ فوقانی یک اسفنکتر تشریحی است که توسط قسمت تحتانی انقباض حنجره تحتانی تشکیل می‌شود که به دلیل ارتباط آن با غضروف کریکوئید حنجره قدامی، اسفنکتر حفره حلقوی نیز شناخته می‌شود. با این حال، اسفنکتر تحتانی آناتومیک نیست بلکه یک اسفنکتر عملکردی است، به این معنی که مانند اسفنکتر عمل می‌کند اما مانند سایر اسفنکترها ضخیم شدن مشخصی در آن دیده نمی‌شود.
اسفنکتر فوقانی قسمت ابتدایی مری را در بر می‌گیرد و از عضله اسکلتی یا مخطط تشکیل شده است اما عملکرد آن غیر ارادی است. باز شدن اسفنکتر فوقانی توسط رفلکس بلع ایجاد می‌شود. عضله اصلی اسفنکتر فوقانی، قسمت کریکوفرنکس عضله تحتانی حلق است. اسفنکتر تحتانی مری یا اسفنکتر معده، قسمت پایینی مری را در محل اتصال آن با معده احاطه کرده است. به آن اسفنکتر قلبی مری نیز گفته می‌شود که از قسمت مجاور معده، کاردیا نامگذاری شده است. اختلال عملکرد اسفنکتر معده باعث ریفلاکس و سوزش معده می‌شود که در صورت ادامه و عدم درمان، می‌تواند منجر به آسیب به دیواره مخاطی مری، ایجاد زخم یا حتی سرطان شود.
اعصاب دیواره مری
عصب مری و تنه سمپاتیک گردنی و توراسیک عصب می‌یابد. عصب واگ عملکرد پاراسمپاتیک دارد و انقباضات ماهیچه‌های مری و ترشحات غدد آن را تحریک می‌کند. دو مجموعه از رشته‌های عصبی در امتداد عصب واگ به مری، عصب‌رسانی می‌کنند. عضله مخطط فوقانی و اسفنکتر فوقانی توسط سلول‌های عصبی دارای جسم هسته‌ای در (Nucleus Ambiguus) تأمین میشوند. در حالی که فیبرهای عصبیِ عضله صاف و اسفنکتر تحتانی دارای جسم سلولی در هسته حرکتی پشتی هستند.
عصب واگ نقش اصلی را در شروع پریستالیست مری دارد. بدنه سیستم عصبی سمپاتیک ممکن است عملکرد عصب واگ را افزایش دهد و باعث افزایش چرخش و فعالیت غدد و باعث انقباض اسفنکتر شود. علاوه بر این، فعال‌سازی سیستم سمپاتیک دیواره عضله مری را شل کرده و باعث انقباض رگ‌های خونی خواهد شد. احساس در امتداد مری، توسط هر دو اعصاب با ایجاد احساس ناخوشایند در عصب واگ و درد سمپاتیک تأمین می‌شود.
سیستم خون‌رسانی
مری، دارای خون‌رسانی غنی و تخلیه وریدی بوده اما این خون‌رسانی در طول آن متفاوت است. قسمت‌های فوقانی مری و اسفنکتر فوقانی از شریان تیروئید تحتانی، قسمت‌هایی از مری، که در ناحیه قفسه سینه هستند از شریان‌های ریوی و شاخه‌های مستقیم از آئورت تورا و مریِ تحتانی و اسفنکتر مری، از شریان معده چپ و شریان فرنیک تحتانی چپ خون دریافت می‌کنند. تخلیه وریدی نیز در طول مری، متفاوت است.
قسمت‌های فوقانی و میانی مری، به درون رگ‌های آزیگوس و همیازژوس و خون از قسمت تحتانی، به ورید چپ معده تخلیه می‌شود. همه این وریدها به داخل ورید فوقانی تخلیه میشوند، به استثنای ورید معده سمت چپ که شاخه‌ای از ورید پورتال است. از نظر لنفاوی، یک سوم فوقانی مری، به غدد لنفاوی عمیق گردنی، وسط به غدد لنفاوی مدیاستینال فوقانی و خلفی و مریِ تحتانی به غدد لنفاوی معده و سلیاک تخلیه می‌شود که شبیه تخلیه لنفاوی ساختارهای شکمی است که از قسمت پیشانی روده به وجود می‌آیند و همه آن‌ها به گره‌های سلیاک تخلیه میشوند.
محل اتصال معده و مری
محل اتصال معده و مری (که به آن محل اتصال مری - معده نیز گفته می‌شود) محل اتصال مری و معده در انتهای مری است. رنگ صورتی مخاط مری، در تضاد با قرمز عمیق‌تر مخاط معده است و انتقال مخاط را می‌توان به عنوان یک خط زیگ‌زاگ نامنظم مشاهده کرد که غالباً آن را خط z می‌نامند. معاینه بافت‌شناسی، انتقال ناگهانی بین اپیتلیوم سنگفرشی مطبق مری و اپیتلیوم ستونی ساده معده را نشان می‌دهد.
به طور معمول، کاردیای معده بلافاصله از خط z فاصله دارد و خط z با حد بالای چین‌های معده کاردیا منطبق است. با این حال، هنگامی که آناتومی مخاط در مری بارت دچار مشکل می‌شود، اتصال واقعی معده - اشوفاژ را می‌توان با حد بالای چین‌های معده به جای انتقال مخاط شناسایی کرد. محل عملکرد اسفنکتر مریِ تحتانی به طور کلی در حدود 3 سانتی‌متر زیر خط z قرار دارد.
بافت
مریِ انسان دارای غشای مخاطی است که متشکل از یک اپیتلیوم سنگفرشی مطبق سخت و بدون کراتین، یک لامینای صاف و یک مخاط عضلانی است. اپیتلیوم مری، گردش نسبتاً سریعی دارد و عملکرد محافظتی در برابر اثرات ساینده غذا دارد. در بسیاری از حیوانات، اپیتلیوم حاوی لایه‌ای از کراتین است که نشان‌دهنده رژیم غذایی درشت‌تر است. دو نوع غده وجود دارد که غدد مری، ترشح‌کننده مخاط در زیر مخاط و غدد مری، مشابه غدد معده، در لامینای پروپریا واقع شده و بیشتر در قسمت انتهایی اندام وجود دارد. مخاط غدد از محافظت خوبی برای پوشش داخلی برخوردار است. زیر مخاط همچنین شامل شبکه زیر مخاط، شبکه‌ای از سلول‌های عصبی است که بخشی از سیستم عصبی روده است.
لایه عضلانی مری، دارای دو نوع عضله است. یک سوم فوقانی مری، شامل عضلات مخطط، یک سوم پایینی شامل عضله صاف و یک سوم میانی حاوی مخلوطی از هر دو است. عضله در دو لایه مرتب شده است: یکی در آن رشته‌های عضلانی به طولی به مری، کشیده میشوند و دیگری در آن فیبرها مری را محاصره می‌کنند. این‌ها توسط شبکه مینتریک، یک شبکه درهم پیچیده از رشته‌های عصبی که در ترشح مخاط و در حفره عضله صاف مری نقش دارند، جدا میشوند. بیرونی‌ترین لایه مری، در بیشتر طول خود از بافت همبند پوششی (Tunica Adventitia) است، در حالی که قسمت شکم آن در سروز پوشانده شده است. این امر باعث تمایز آن از بسیاری از ساختارهای دستگاه گوارش می‌شود که فقط دارای سروز هستند.
وظایف و عملکرد
وظایف مری، شامل مسیری برای بلع غذا و ورود آن معده و کاهش رفلاکس معده و بازگشت اسید و غذا به دهان است. در ادامه این عملکردها را تشریح کرده‌ایم.
بلع غذا
غذا از طریق دهان بلعیده شده و ابتدا به حلق و سپس به مری، منتقل می‌شود. بنابراین مری، یکی از اولین اجزای دستگاه گوارش و لوله گوارش است. غذا پس از عبور از مری، وارد معده می‌شود. هنگام بلعیدن غذا، اپی‌گلوت برای پوشاندن حنجره به عقب حرکت و از ورود غذا به نای جلوگیری می‌کند. در همان زمان، اسفنکتر فوقانی مری، شل می‌شود و اجازه می‌دهد یک ماده غذایی بزرگ وارد شود. انقباضات پریستالتیک عضله مری، غذا را به پایین مری فشار می‌دهد. این انقباضات ریتمیک هم به عنوان پاسخ انعکاسی به غذایی که در دهان است و هم به عنوان پاسخی به احساس غذا در خود مری اتفاق می‌افتد. همراه با پریستالتیس، اسفنکتر تحتانی مری، شل می‌شود.
کاهش رفلاکس معده
معده اسید معده تولید می‌کند، مخلوطی به شدت اسیدی متشکل از اسید کلریدریک (HCl) و نمک‌های پتاسیم و سدیم برای هضم غذا است. انقباض اسفنکترهای مریِ فوقانی و تحتانی مری، به جلوگیری از ریفلاکس (جریان معکوس) محتوای معده و اسید به مری کمک و از مخاط مری، محافظت می‌کند. همچنین زاویه حاد مری و کورورای پایین دیافراگم نیز به این عمل اسفنکتری کمک می‌کند.
بیماری‌ها
مری، ممکن است تحت تأثیر ریفلاکس معده، سرطان، اتساع رگ‌های خونی و واریس، خونریزی، انقباض و اختلالات حرکتی دچار مشکل شود. بیماری‌ها ممکن است باعث مشکل در بلع (دیسفاژی)، بلع دردناک (یدینوفاژی)، درد قفسه سینه شوند و یا به هیچ وجه علائمی ایجاد نکنند. بررسی‌های بالینی شامل اشعه ایکس هنگام بلع سولفات باریم، آندوسکوپی و سی تی اسکن است. از نظر جراحی، دسترسی به مری دشوار است.
گرفتگی‌های مری، معمولاً خوش‌خیم هستند و به طور معمول پس از سال‌ها ریفلاکس در فرد ایجاد میشوند. دو مورد از شایع‌ترین ناهنجاری‌های مادرزادی مری عبارتند از آترزی که در آن مری، به جای اتصال به معده، به یک کیسه کور ختم می‌شود و فیستول مری، که ایجاد یک منفذ یا سوراخ بین مری و نای است. هر دوی این شرایط معمولاً با هم اتفاق می‌افتند و در حدود 1 مورد از هر 3500 تولد دیده میشوند که نیمی از این موارد ممکن است بخشی از یک سندرم بوده و همراه با آن‌ها ناهنجاری و علائم دیگری نیز وجود داشته باشند.