رضا براهنی
رضا براهنی شاعر، نویسنده و منتقد ایرانی اهل تبریز است که در تاریخ 21 آذر 1314 در تبریز به دنیا آمد. او در خانواده‌ای فقیر بزگ شد و همزمان با تحصیل، کار می‌کرد.
براهنی بعد از اتمام دوره متوسطه، وارد دانشگاه تبریز شد و در رشته زبان و ادبیات انگلیسی مدرک کارشناسی گرفت. او سپس برای ادامه تحصیل راهی ترکیه شد و تحصیل در رشته زبان و ادبیات انگلیسی را تا مقطع دکترا ادامه داد. او پس از فارغ‌التحصیلی به ایران بازگشت و پس از گذراندن خدمت سربازی در تهران، در سال 1343 به‌عنوان استاد زبان و ادبیات انگلیسی در دانشگاه تهران استخدام شد.
او دوره‌های متعددی به صورت کارگاه نقد، شعر و قصه نویسی برگزار کرد که منجر به تربیت افراد موثری در حوزه فرهنگ و ادب شد. از این جمله می‌توان به افرادی همچون شیوا ارسطویی، هوشیار انصاری فر، شمس آقاجانی، روزبه حسینی، عباس حبیبی بدرآبادی، مهسا محبعلی، سید علیرضا میرعلینقی، فرخنده حاجی زاده، ناهید توسلی، رزا جمالی، احمد نادعلی، پیمان سلطانی اشاره کرد.
مقاله‌های متعددی از رضا براهنی در مجله فردوسی منتشر شد که از مهم ترین فعالیت‌های ادبی او تا اواسط دهه چهل محسوب می‌شود. او سپس در سال ۱۳۴۷ کتاب طلا در مس را منتشر کرد. او علاوه بر نشریه فردوس با نشریات دیگری ازجمله آرش، آناهیتا، نگین و... همکاری داشت و برای آنان در حوزه‌های گوناگون مطلب می‌نوشت. او از افراد موثر در تأسیس و رشد کانون نویسندگان ایران بود.
رضا براهنی در سال 51 به آمریکا مهاجرت کرد و به مدت یک سال آنجا مشغول تدریس شد. پس از بازگشت به ایران، به دلیل نقد و مخالفت با حکومت پهلوی، دستگیر و زندانی شد. او در زندان مورد شکنجه قرار می‌گرفت و ماه‌ها در سلول انفرادی نگه داشته می‌شد. پس از دوره سخت محکومیت، او مجددا به امریکا رفت و تا سال 57 در آنجا ماند و موفق به کسب جایزه بهترین روزنامه‌نگار حقوق انسانی در سال 1356 شد.
او با ساناز صحتی ازدواج کرد و صاحب 3 فرزند به نام‌های الکا، اکتای و ارسلان شد. اکتای و ارسلان هردو نویسنده و کارگردان هستند.
در حالی که بیشتر آثار رضا براهنی به دلیل خفقان و استبداد حکومت پهلوی، حق انتشار نداشتند، این آثار در نقاط مختلف دنیا ترجمه و در مطبوعات معتبر منتشر می‌شدند.
براهنی پس از فرار شاه در سال 1357 به ایران بازگشت و موفق شد آثار ممنوع‌الچاپ خود را در ایران منتشر کند و با فراغ بال به نوشتن و ترجمه مشغول شود.
از رضا براهنی آثار زیادی به جامانده که از این جمله می‌توان به رمان‌ها، مجموعه اشعار، کتاب‌های نقد و نظریه و تعداد زیادی آثار ترجمه شده اشاره کرد. بسیاری از منتقدان او را به‌عنوان «پایه‌گذار نقد ادبی مدرن در ایران» می‌شناسند.
رضا براهنی پس از سفر به کانادا ریاست انجمن قلم کانادا را برعهده گرفت و برای همیشه در آنجا زندگی کرد.
رضا براهنی درحالی که گفته می‌شد در اثر بیماری و کهولت سن دچار فراموشی شده‌است، در تاریخ روز ۵ فروردین ۱۴۰۱ در شهر تورنتو کانادا درگذشت.
جوایز و افتخارات
- کسب تندیس چهره‌های شاخص شعر آوانگارد در سال 1395
- کسب عنوان بهترین روزنامه نگار حقوق انسانی در سال 1356
- کسب جایزه ادبی یلدا برای یک عمر فعالیت فرهنگی در زمینه نقد ادبی در سال 1384
آثار
آثار رضا براهنی در جدول زیر قرار گرفته‌اند:
| رمان | شعر | نقد | سفرنامه | نمایش‌نامه |
|---|---|---|---|---|
| آواز کشتگان | آهوان باغ | طلا در مس | سفر مصر و حالات من در طول سفر | بازی بی‌بازی |
| رازهای سرزمین من | جنگل و شهر | قصه‌نویسی | ||
| آزاده خانم و نویسنده‌اش | شبی از نیمروز | کیمیا و خاک | ||
| الیاس در نیویورک | مصیبتی زیر آفتاب | تاریخ مذکر | ||
| روزگار دوزخی آقای ایاز | گل بر گسترده ماه | در انقلاب ایران | ||
| چاه به چاه | ظل الله | خطاب به پروانه‌ها یا
چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم |
||
| بعد از عروسی چه گذشت | نقاب‌ها و بندها | گزارش به نسل بی سن فردا
(سخنرانیها و مصاحبه‌ها) |
||
| غم‌های بزرگ | ||||
| بیا کنار پنجره | ||||
| خطاب به پروانه‌ها | ||||
| اسماعیل | ||||
از رضا براهنی همچنین آثار متعددی از نویسنده‌های معروف دنیا را ترجمه کرده‌است. از جمله این نویسندگان می‌توان به آنتوان دوسنت اگزوپری، ایو آندریچ، ویلیام شکسپیر، کالروماریا فرانزرو، ماکسیم رودنسون، دیوید کات و لئون ترتسکی اشاره کرد.