قبرس
قبرس (به انگلیسی: Cyprus) به‌طور رسمی جمهوری قبرس، کشوری جزیره‌ای در شرق دریای مدیترانه است که در شمال شبه‌جزیره سینا، جنوب شبه جزیره آناتولی و غرب سرزمین شام قرار دارد. از نظر جغرافیایی بخشی از غرب آسیا محسوب می‌شود، اما پیوندهای فرهنگی و موقعیت ژئوپلیتیکی آن با جنوب شرقی اروپا است. قبرس سومین جزیره بزرگ و پرجمعیت در دریای مدیترانه است. در شرق یونان، شمال مصر، جنوب ترکیه و غرب لبنان و سوریه قرار دارد. پایتخت و بزرگترین شهر آن نیکوزیا است. بخش شمال شرقی این جزیره عملاً توسط جمهوری ترک قبرس شمالی که خودخوانده است، اداره می‌شود.
| اطلاعات کشور | |
|---|---|
| نام کامل: | جمهوری قبرس |
| پایتخت: | نیکوزیا |
| زبان(های) رسمی: | یونانی، ترکی |
| دین(ها): | مسیحیت 72.3% اسلام 25.0% بدون دین 1.9% |
| حکومت: | جمهوری |
| مساحت: | 9,251 کیلومتر مربع |
| جمعیت: | 923,272 نفر (2021) |
| شاخص توسعه انسانی: | 0.907 |
| واحد پول: | یورو |
| منطقه زمانی: | یوتی‌سی 2+ یوتی‌سی 3+ (تابستانی) |
| پیش‌شماره تلفنی: | 357+ |
| کد ایزو ۳۱۶۶: | CY |
| دامنه سطح‌بالا: | cy. |
تاریخ
قبرس محل برخی از قدیمی‌ترین چاه‌های آب در جهان است. این جزیره در دو موج در هزاره دوم قبل از میلاد توسط یونانیان ميسنی مسکونی شد. قبرس به دلیل موقعیت استراتژیک خود در شرق مدیترانه، متعاقباً توسط چندین قدرت بزرگ از جمله امپراتوری‌های آشوری‌ها، مصریان و ایرانیان اشغال شد. این جزیره در سال ۳۳۳ قبل از میلاد توسط اسکندر مقدونی از تصرف ایرانیان درآمد. پس از آن حکومت بطلمیوسی مصر، امپراتوری روم شرقی و روم، خلافت‌های عرب برای مدت کوتاهی، سلسله لوزینیان فرانسه و ونیزی‌ها بر آن حکم راندند و سپس عثمانی‌ها از سال ۱۵۷۱ تا ۱۸۷۸ (به طور قانونی تا ۱۹۱۴) بر آن تسلط داشتند.
قبرس بر اساس کنوانسیون قبرس در سال ۱۸۷۸ تحت اداره بریتانیا قرار گرفت و در سال ۱۹۱۴ به‌طور رسمی به خاک این کشور ضمیمه شد. آینده این جزیره به موضوعی برای اختلاف بین دو جامعه قومی برجسته تبدیل شد: قبرسی‌های یونانی که ۷۷ درصد از جمعیت را در سال ۱۹۶۰ تشکیل می‌دادند و قبرسی‌های ترک که ۱۸ درصد از جمعیت را تشکیل می‌دادند.
از قرن نوزدهم به بعد، قبرسی‌های یونانی خواستار انوسیس، یعنی اتحاد با یونان بودند که در دهه ۱۹۵۰ به سیاست ملی یونان تبدیل شد. جمعیت ترک قبرس در ابتدا خواستار ادامه حکومت بریتانیا بودند، سپس الحاق جزیره به ترکیه را خواستار شدند و در دهه ۱۹۵۰ به همراه ترکیه سیاست تقسيم، یعنی جدایی قبرس و ایجاد یک حکومت ترک در شمال را دنبال کردند.
پس از خشونت‌های ملی‌گرایانه در دهه ۱۹۵۰، به قبرس در سال ۱۹۶۰ استقلال اعطا شد. بحران ۱۹۶۳-۱۹۶۴ منجر به درگیری‌های بیشتر بین دو جامعه قبرسی شد و بیش از ۲۵۰۰۰ ترک قبرسی را به منطقه‌ای محصور کوچاند و به حضور نمایندگان ترک قبرسی در جمهوری پایان داد. در ۱۵ ژوئیه ۱۹۷۴، کودتایی توسط ملی‌گرایان قبرسی یونانی و عناصر حکومت نظامی یونان برای رسیدن به انوسیس انجام شد. این اقدام منجر به حمله ترکیه به قبرس در ۲۰ ژوئیه شد که منجر به تصرف منطقه فعلی جمهوری ترک قبرس شمالی و آوارگی بیش از ۱۵۰ هزار قبرسی یونانی و ۵۰ هزار ترک قبرسی شد. یک دولت جداگانه ترک قبرس در شمال در سال ۱۹۸۳ با اعلام یکجانبه تأسیس شد؛ این اقدام توسط جامعه جهانی به شدت محکوم شد و تنها ترکیه این کشور جدید را به رسمیت شناخت. این رویدادها و وضعیت سیاسی ناشی از آن همچنان موضوعی برای مناقشه است.
جغرافیا
قبرس پس از جزایر سیسیل و ساردینی در ایتالیا، سومین جزیره بزرگ دریای مدیترانه از نظر وسعت و جمعیت است. این جزیره از نظر وسعت، رتبه ۸۰ جهان و از نظر جمعیت، رتبه ۵۱ جهان را به خود اختصاص داده است. طول قبرس از یک طرف به طرف دیگر، ۲۴۰ کیلومتر و پهن‌ترین نقطه آن ۱۰۰ کیلومتر است. این جزیره بین عرض‌های جغرافیایی ۳۴ تا ۳۶ درجه شمالی و طول‌های جغرافیایی ۳۲ تا ۳۵ درجه شرقی واقع شده است.
ترکیه در فاصله ۷۵ کیلومتری شمال قبرس قرار دارد. دیگر همسایگان دریایی عبارتند از سوریه و لبنان در شرق و جنوب شرقی (به‌ترتیب ۱۰۵ و ۱۰۸ کیلومتر دورتر)، اسرائیل در ۲۰۰ کیلومتری جنوب شرقی، نوار غزه در ۴۲۷ کیلومتری جنوب شرقی، مصر در ۳۸۰ کیلومتری جنوب، و یونان در شمال غربی که نزدیک‌ترین نقطه آن جزیره کوچک یونانی کاستلوریزو (مگسیتی) با فاصله ۲۸۰ کیلومتر، سپس رودس با ۴۰۰ کیلومتر و در نهایت سرزمین اصلی یونان با ۸۰۰ کیلومتر فاصله دارد. قبرس در تقاطع سه قاره قرار گرفته است. برخی منابع آن را جزئی از اروپا می‌دانند و برخی دیگر آن را متعلق به غرب آسیا و خاورمیانه می‌شمارند.
جغرافیای طبیعی
جغرافیای طبیعی جزیره به‌طور کلی عبارتست از دو رشته کوه تروودوس و گیرنه، به همراه دشت مرکزی مسوریا که در میان آن‌ها قرار دارد. رشته کوه تروودوس بیشتر مناطق جنوبی و غربی جزیره را در بر می‌گیرد و تقریباً نیمی از مساحت آن را تشکیل می‌دهد. بلندترین نقطه قبرس، کوه المپوس با ارتفاع ۱,۹۵۲ متر در مرکز رشته کوه تروودوس قرار دارد. رشته کوه گیرنه که در امتداد ساحل شمالی کشیده شده است، وسعت بسیار کمتری دارد و ارتفاعات آن نیز پایین‌تر است و به حداکثر ۱,۰۲۴ متر می‌رسد. رودخانه پدیئوس، طولانی‌ترین رودخانه این جزیره، از دشت مسوریا عبور می‌کند. این جزیره در درون صفحه آناتولی قرار دارد.
قبرس زیست‌بوم جنگل‌های مدیترانه‌ای قبرس را در خود جای داده است. بر اساس شاخص یکپارچگی منظر طبیعی جنگل در سال ۲۰۱۸، قبرس امتیاز متوسط ۷.۰۶ از ۱۰ را کسب کرده است که از این نظر در بین ۱۷۲ کشور جهان، رتبه ۵۹ را به خود اختصاص داده است.
تقسیمات سیاسی
از نظر سیاسی، این جزیره به چهار بخش اصلی تقسیم می‌شود. جمهوری قبرس دو سوم جنوبی جزیره (۵۹.۷۴ درصد) را در اختیار دارد. جمهوری ترک قبرس شمالی، یک سوم شمالی (۳۴.۸۵ درصد) را اشغال کرده است و خط سبز تحت کنترل سازمان ملل متحد، یک منطقه حائل (۲.۶۷ درصد) است که این دو بخش را از هم جدا می‌کند. در نهایت، دو پایگاه به نام‌های آکروریتی و دِکِلیا تحت حاکمیت بریتانیاست و ۲.۷۴ درصد باقی‌مانده را تشکیل می‌دهد.
تقسیمات اداری
جمهوری قبرس به شش ناحیه تقسیم می شود: نیکوزیا، فاماگوستا، گیرنه، لارناکا، لیماسول و پافوس.
آب و هوا
قبرس آب و هوایی نیمه‌گرمسیری دارد که ترکیبی از آب و هوای مدیترانه‌ای و نیمه‌خشک (در بخش شمال شرقی جزیره) است. این به معنای زمستان‌های بسیار ملایم (در ساحل) و تابستان‌های گرم تا داغ است. بارش برف تنها در رشته کوه‌های ترودوس در مرکز جزیره امکان‌پذیر است. بارندگی عمدتاً در زمستان رخ می‌دهد و تابستان‌ها عموماً خشک هستند.
قبرس یکی از گرم‌ترین آب و هواها را در میان کشورهای عضو اتحادیه اروپا در منطقه مدیترانه دارد. میانگین دمای سالانه در ساحل حدود ۲۴ درجه سانتیگراد در روز و ۱۴ درجه سانتیگراد در شب است.
به‌طور کلی، تابستان‌ها در قبرس حدود هشت ماه به طول می‌انجامد که از آوریل با میانگین دمای ۲۱ تا ۲۳ درجه سانتیگراد در روز و ۱۱ تا ۱۳ درجه سانتیگراد در شب آغاز می‌شود و در نوامبر با میانگین دمای ۲۲ تا ۲۳ درجه سانتیگراد در روز و ۱۲ تا ۱۴ درجه سانتیگراد در شب به پایان می‌رسد. هرچند در چهار ماه دیگر نیز گاهی اوقات دما از ۲۰ درجه سانتیگراد فراتر می‌رود.
تعداد ساعات آفتابی در سواحل قبرس حدود ۳۲۰۰ ساعت در سال است، به‌طوری که میانگین ساعات آفتابی روزانه از ۵ تا ۶ ساعت در دسامبر به ۱۲ تا ۱۳ ساعت در جولای می‌رسد. این میزان تقریباً دو برابر شهرهای نیمه شمالی اروپا است،
اقتصاد
قبرس یک مقصد گردشگری مهم در دریای مدیترانه است. این کشور دارای اقتصادی پیشرفته با درآمد بالا است. جمهوری قبرس از سال ۱۹۶۱ عضو کشورهای مشترک‌المنافع بوده است و تا زمان پیوستن به اتحادیه اروپا در ۱ مه ۲۰۰۴، عضو مؤسس جنبش عدم تعهد بود. در ۱ ژانویه ۲۰۰۸، جمهوری قبرس به منطقه یورو پیوست.
قبرس در ابتدای قرن 21 اقتصادی پررونق مبتنی بر خدمات داشت. این کشور ثروتمندترین کشور از میان 10 کشوری بود که در سال 2004 به اتحادیه اروپا پیوستند. با این حال، بحران مالی جهانی و بحران یورو باعث آسیب به اقتصاد قبرس شد.
در دهه 2010، قبرس بهبود اقتصادی قابل توجهی را تجربه کرد. طبق برآوردهای صندوق بین‌المللی پول در سال 2023، درآمد سرانه ناخالص داخلی قبرس با 54،611 دلار، بالاترین میزان در جنوب اروپا است.
گردشگری، خدمات مالی و حمل و نقل دریایی بخش‌های مهمی از اقتصاد قبرس هستند. مالیات پایین و سهولت کسب و کار باعث شده تا این کشور به عنوان پایگاهی برای برخی کسب و کارهای فراساحلی مورد توجه قرار گیرد.
قبرس از نظر انرژی‌های پیوسته به‌طور کامل از شبکه اروپا جداست. انتظار می‌رود از طریق پروژه اتصال دهنده یوروآسیا به شبکه اروپا متصل شود. این پروژه خط کابلی زیرآبی با ولتاژ بالا برای انتقال مستقیم جریان برق است و شبکه‌های برق یونان، قبرس و اسرائیل را به هم متصل می‌کند.
در سال‌های اخیر، ذخایر قابل توجهی از گاز طبیعی در منطقه‌ای به نام آفرودیت کشف شده است. این منطقه در محدوده اقتصادی اختصاصی قبرس و در جنوب لیماسول قرار دارد.